Kamulaştırma hukuku, devletin veya kamu otoritesinin, genellikle kamu yararı veya kamunun ihtiyacı için özel mülkiyete el koyma sürecini düzenleyen hukuki bir alanı ifade eder. Kamulaştırma sürecinde, özel mülkiyete sahip olan kişilerin malları, yasal prosedürlere uygun olarak ve genellikle adil bir tazminat karşılığında devlet veya kamu kurumları tarafından devralınabilir. Türkiye'de kamulaştırma hukuku, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu başta olmak üzere çeşitli yasal düzenlemelerle belirlenmiştir.
Kamulaştırma: Kamulaştırma, devletin veya kamu kurumlarının, genellikle özel mülkiyete sahip olan kişilerin taşınmaz veya taşınır mal varlıklarını, yasal süreçler ve belirli bir tazminat karşılığında el koyma sürecidir.
Kamu Yararı: Kamulaştırma işlemi genellikle kamu yararı veya kamunun ihtiyacı ile gerekçelendirilir. Örneğin, altyapı projeleri (yol, köprü, hastane), kentsel dönüşüm, çevre koruma gibi alanlarda kamulaştırma işlemleri sıkça görülür.
Adil Tazminat: Anayasal bir ilke olarak Türkiye'de kamulaştırma işlemlerinde özel mülkiyete el koyma ancak adil bir tazminat karşılığında yapılabilir. Tazminat miktarı, kamulaştırılan malın değeri, kullanım durumu ve diğer faktörlere göre belirlenir.
Kamulaştırma Kararı ve Uygulaması: Kamulaştırma işlemi, genellikle ilgili kamu kurumunun talebiyle idari makamlar tarafından kararlaştırılır. Karar alındıktan sonra kamulaştırma süreci yasal prosedürlere uygun olarak işletilir ve tazminat ödenerek mülkiyet devri gerçekleştirilir.
Türkiye'de kamulaştırma hukuku çeşitli durumlar için uygulanır:
Altyapı Projeleri: Yol, köprü, demiryolu gibi büyük altyapı projelerinde kamulaştırma sıkça karşılaşılan bir yöntemdir. Bu projelerde kamulaştırma işlemi, projenin hayata geçirilmesi için gerekli arazi edinimi amacıyla yapılır.
Kentsel Dönüşüm: Türkiye'de özellikle deprem riski altındaki bölgelerde kentsel dönüşüm projeleri kapsamında kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilir. Bu projelerde mevcut yapıların yenilenmesi ve güvenli konutlar sağlanması amaçlanır.
Çevre Koruma ve Doğal Sit Alanları: Çevre koruma, milli parklar, doğal sit alanları gibi alanlarda kamulaştırma işlemleri doğal yaşamı korumak amacıyla yapılır.
Toplu Konut Projeleri: Büyük ölçekli toplu konut projeleri için kamulaştırma işlemleri yapılarak yeni yerleşim alanları oluşturulabilir.
